116 trong số 135 vụ xâm hại trẻ em trên môi trường mạng do công an xử lý trong quý I/2023 liên quan tới lạm dụng tình dục như dụ dỗ quan hệ, trình diễn khiêu dâm.
Thượng úy Lê Nhật Thịnh, cán bộ A05 tại hội thảo ngày 24/5. Ảnh:Phần lớn vụ có dấu hiệu xâm hại được phát hiện qua mạng lưới 850 cán bộ đầu mối tại công an các cấp hoặc tin báo từ Tổng đài 111. A05 thông qua mạng lưới này để xác minh, ưu tiên xử lý khẩn trương nhất bởi hình ảnh, thông tin xâm hại trên mạng dễ biến mất sau một cú nhấp chuột.
Tiếp cận môi trường mạng sớm khiến trẻ đối mặt nguy cơ thường trực bị xâm hại, xâm phạm quyền. Thượng úy Thịnh dẫn số liệu khảo sát năm 2022 của Google cho biết trẻ em Việt Nam sử dụng điện thoại từ 9 tuổi và đang có xu hướng giảm xuống 7 tuổi, sớm hơn thế giới 4-6 năm. Trong khi đó, phải từ 13 tuổi, trẻ em Việt Nam mới được tiếp cận kỹ năng an toàn trên không gian mạng.
Ngoài bị xâm hại, lạm dụng trên môi trường số, trẻ em Việt Nam cũng đối mặt nguy cơ bị bắt nạt trên mạng ngày càng gia tăng
. Phó trưởng đại diện UNICEF tại Việt Nam Lesley Miller dẫn báo cáo của cơ quan này cho kết quả cứ 5 thanh thiếu niên Việt Nam có một em bị bắt nạt trên mạng và phần lớn không biết tìm kiếm sự giúp đỡ ở đâu. “Tình trạng bắt nạt lẫn sử dụng quá mức mạng xã hội gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe lẫn tinh thần, tạo nên những rủi ro, thậm chí tự tử ở trẻ em”, bà nói và cảnh báo người lớn cần sớm nhận biết những rủi ro này để tạo cơ chế bảo vệ trẻ em, đặc biệt cần có ứng phó ở cấp quốc gia.
Theo bà, Chính phủ Việt Nam cần rà soát quy định, nhất là pháp luật hình sự bởi thực tế phát sinh nhiều hành vi bạo lực, xâm hại chưa được ghi nhận trong luật. Hệ thống ứng phó cũng cần sự vào cuộc của doanh nghiệp công nghệ tư nhân để lọc, chặn, xóa hình ảnh, thông tin cá nhân của trẻ em bị rò rỉ liên quan đến xâm hại, bóc lột; phát triển các sản phẩm trực tuyến mang tính giáo dục trẻ em.
Chung quan điểm, Thứ trưởng Lao động Thương binh và Xã hội Nguyễn Thị Hà nhấn mạnh hình ảnh, nội dung liên quan đến xâm hại, bắt nạt qua mạng bị rò rỉ có thể để lại ám ảnh lâu dài, thậm chí khiến trẻ em “tự hủy hoại cuộc đời”. “Các vụ nổi lên thời gian qua càng cho thấy tầm quan trọng của việc hoàn thiện chính sách, quy định lẫn mạng lưới bảo vệ, ứng cứu trẻ em”, bà nói.
Dự án
do UNICEF và một số cơ quan thực hiện công bố năm 2022 cho kết quả 23% trẻ 12-17 tuổi tham gia khảo sát nói đã vô tình nhìn thấy hình ảnh hoặc video nhạy cảm trên mạng; 5% nhìn thấy hình ảnh nhạy cảm không mong muốn; 2% được yêu cầu nói chuyện về tình dục.
Phần lớn trẻ em nói từng bị bóc lột, xâm hại tình dục trên mạng đã không tiết lộ việc này hoặc chỉ kể với một người bạn. Các em hầu như không nói với người chăm sóc hoặc tìm trợ giúp vì cho rằng “chẳng giải quyết được gì” và lo ngại hậu quả khi tiết lộ thông tin thủ phạm.
Cùng năm 2022, số cuộc gọi mà Tổng đài 111 hỗ trợ can thiệp là 1.561, tăng 24% so với năm 2021. Trong số ca nhân viên tổng đài can thiệp – kiểm tra thông tin, thông báo với lực lượng chức năng, có 888 ca về bạo lực trẻ em. Đây là năm mà số ca cần can thiệp cao nhất trong 18 năm hoạt động.
Hồng Chiêu